Ja, helemaal eens. De titel boven dit stukje schuurt en wringt aan alle kanten. Alleen al de koppeling van het Nederlandse ‘ont’ aan het Engelse ‘cancelen’. Bovendien, al die Engelse woorden die geruisloos onze taal meer en meer binnensluipen, doen menig wenkbrauw fronsen. Dat verengelsen komt niet in de laatste plaats door de veelgebruikte sociale media.
Goed, ontcancelen dus. Het was mijn favoriete ochtendblad dat deze term enige weken geleden introduceerde onder de kop: ‘Geef mensen de kans om zich te ontcancelen’.
In een behartenswaardig interview stelt filosofe Jenny Janssens: ‘Wanneer een beroemdheid een misstap begaat, buitelen we op de sociale media over elkaar heen om ons ongenoegen te uiten. De cancelcultuur kan gevaarlijk zijn als we mensen geen ruimte geven hun leven te beteren’.
Wat ze bedoelt, is dat iemand op de sociale media niet alleen wordt bekritiseerd of de huid vol gescholden, maar er wordt ook massaal een boodschap gestuurd: wij keuren dit moreel af. Met als doel iemands adres te annuleren, ofwel ‘cancelen’, waardoor diens (online-)invloed wordt weggenomen of beperkt. Cancelcultuur gaat dus over wat is goed en wat is fout gedrag.
Weer een andere filosoof wijst erop dat een sociale straf alleen kan worden gerechtvaardigd wanneer jij als straffer ook wilt dat degene die de misstap begaat zich kan verbeteren en verontschuldigen. Maar juist dat onderdeel mist heel vaak bij een sociaal opgelegde straf en dus zeker ook bij de cancelcultuur. Dat is dan precies de kern wat er misgaat bij die cultuur: het gebrek aan het geven van de mogelijkheid tot verbetering. Door mensen uitsluitend op hun ‘duistere’ verleden te beoordelen, beroof je hen van toekomstige mogelijkheden. Sterker nog, zo ontneem je hun de hoop op kans van herstel. Ook dat is een vorm van onderdrukking.
Cancelers hebben wel degelijk de verantwoordelijkheid om diegenen die aangeklaagd worden de ruimte te geven om zich te verbeteren. Daarbij dienen de gecancelde personen zelf uiteraard ook open te staan voor een verandering en bereid te zijn om hun fouten in te zien.
Om een lang verhaal kort te maken: dit ‘ontcancelen’ is precies wat binnen onze geloofsgemeenschappen al eeuwenlang geoefend en beoefend wordt. Immers, ook daar is vaak sprake van misstappen die al dan niet willens en wetens worden begaan. Ook daar worstelen mensen van vlees en bloed vaak met oordelen en veroordelen.
Het woord voor ‘ontcancelen’ luidt daar heel eenvoudig: vergeven.
Foekje Dijk